Projectleider Erik Dijkman over HollandPTC, de eerste kliniek en researchcentrum voor protonentherapie in Nederland

AT Osborne is voor het projectmanagement vanaf de start betrokken bij het ontwerp en de bouw van Holland Particle Therapy Center (HollandPTC).

HollandPTC is de eerste kliniek en researchcentrum voor protonentherapie in Nederland.

Zelfs voor de specialisten van AT Osborne die bij de bouw en verbouw van diverse ziekenhuizen betrokken zijn en zijn geweest, is dit een uniek en uitdagend project. Wereldwijd zijn er maar enkele tientallen vergelijkbare klinieken en de ontwikkeling van de techniek gaat hard. Dat brengt specifieke vraagstukken met zich mee waarvoor de projectorganisatie zich ziet gesteld.

De belangrijkste kenmerken van dit project zijn:

• HollandPTC brengt protonentherapie naar een hoger plan door een combinatie van onderwijs, research en behandeling van patiënten met complexe oncologie;
• AT Osborne levert een compleet ruimtelijk, functioneel en technisch programma van eisen en een integrale gedetailleerde investeringsraming inclusief inrichting en (medische) inventaris;
• Uitvoering blijft in lijn met de (in 2009!) geraamde kosten.

De start
De schemering is al ingevallen als Erik Dijkman in mei 2014 het hek achter zich dicht trekt. Hij heeft die dag de eerste graafbeweging met een shovel gemaakt als begin van het bouwrijp maken van het terrein: het graven van een extra gracht tussen HollandPTC en het Reactor Instituut Delft. Hij kijkt terug op wat hij beschouwt als de daadwerkelijke start van een uniek project: de bouw van HollandPTC. Dit moet het eerste centrum voor protonentherapie in Nederland worden.

Uniek
Het is echter al vijf jaar eerder dat Erik Dijkman, projectmanager bij AT Osborne begon met zijn werkzaamheden voor dit unieke project. Uniek omdat er in 2009 nog maar een 20-tal behandelcentra voor protonentherapie in Europa zijn, waarvan geen enkele in Nederland. Maar wellicht nog unieker omdat bij HollandPTC therapie, onderwijs en research samenkomen. En ook uniek vanwege de locatie op het terrein van de TU Delft naast het Reactor Instituut. De TU Delft heeft als een van de weinige instellingen in Nederland al vele jaren ervaring met stralingstechnologie en –veiligheid. Delft is een logische locatie vanwege de ligging ten opzichte van de twee deelnemende ziekenhuizen te weten ErasmusMC in Rotterdam en het LUMC in Leiden. Bij beide ziekenhuizen was geen ruimte om het complex neer te zetten. Bovendien bevindt het nieuwe Reinier de Graaf Gasthuis (overigens ook een nieuwbouwproject waar collega’s van AT Osborne bij betrokken zijn geweest), zich op 5 minuten afstand in Delft en daarmee gaat HollandPTC nauwe samenwerking aan.

Protonentherapie
Bestraling met protonen is een voor Nederland nieuwe behandelmethode, die vergeleken met de reguliere bestralingsmethode met fotonen minder bijwerkingen geeft doordat er preciezer kan worden bestraald. De techniek is al in de jaren 70 ontwikkeld, maar wordt pas sinds kort wereldwijd toegepast voor de behandeling van sommige kankersoorten. Protonen verliezen onderweg naar de tumor amper energie en kunnen precies op de juiste plek tot stilstand worden gebracht. Pas daar geven ze hun energie af om de tumor te beschadigen en af te breken. Dankzij deze precisie zullen veel voorkomende bijwerkingen, zoals misselijkheid en onherstelbare orgaanschade, minder voorkomen of minder heftig zijn. De protonenbestraling zelf duurt overigens maar een paar minuten, de rest van de behandeltijd is voorbereiding. HollandPTC krijgt daarvoor de beschikking over eigen CT, MRI en PET-scan apparatuur voor de protonentherapie.

Meerjarig traject
Erik Dijkman en zijn collega’s van AT Osborne zijn in 2009 door HollandPTC geselecteerd om een programma van eisen en een gedetailleerde investeringsraming te maken. Die keuze wordt bepaald door de ervaring die AT Osborne heeft met de bouw van ziekenhuizen, maar vooral omdat het team zich heeft verdiept in de voor Nederland nieuwe techniek en met een gedetailleerde calculatie voor een vrijwel turnkey oplossing kan komen, nog voordat er een ontwerp is gemaakt. Niet alleen het gebouw, maar ook de protonenapparatuur, de overige medische apparatuur en complete inrichting zijn daarin meegenomen.

De beginjaren van het project kenmerkten zich door het selecteren van de meest geschikte leverancier van de complexe protonenapparatuur. Anders dan met traditionele apparatuur, wordt het gebouw door de grote omvang van de protonenapparatuur als het ware om de apparatuur heen gebouwd. De keuze van leverancier heeft daarom direct invloed op het ontwerp. Omdat de protonentechniek een snelle ontwikkeling kent, loop je met het ontwerp eigenlijk doorlopend achter de feiten aan en is er constant aanpassing nodig. Omdat de EIB als financier in het project stapte werd bovendien een Europese aanbesteding nodig, waarna de keuze op een andere leverancier viel dan oorspronkelijk voorzien. En dat terwijl het bestek al gemaakt was en er in 2012 al een bouwvergunning was aangevraagd. Het hele proces met aanbestedingen en selectie van leveranciers is door Erik en zijn collega’s van AT Osborne begeleid. De ruime ervaring met EU-aanbestedingen en de eigen juristen van AT Osborne kwamen daarbij goed van pas. De bouw zelf is in mei 2015 gestart en zal medio 2017 gereed zijn. De eerste patiënt zal in het najaar 2017 behandeld kunnen gaan worden. Gedurende deze tijd is Erik Dijkman als projectmanager verantwoordelijk voor de realisatie. Met strakke hand handhaaft hij het budget met als gevolg dat de kosten tot nu toe in lijn liggen met de oorspronkelijk raming van 110 miljoen euro.

Duurzaam en klantvriendelijk
De initiatiefnemers hebben veel aandacht voor de duurzaamheid van het gebouw. Ook moet het voor de patiënt een zo aangenaam mogelijke ervaring worden. Beide factoren hebben hun invloed op het ontwerp en de uitstraling van het gebouw. Uniek is dat bij HollandPTC de patiënt gelijkvloers blijft en de behandelkamer in contact is met het daglicht. Natuurlijke materialen zijn zorgvuldig gekozen om het verblijf zo aangenaam mogelijk te laten zijn. Moderne technieken als LED-verlichting, een WKO-koppeling (warmte-koudeopslag) met het systeem van de TU Delft en een natuurlijke isolatie door een groen sedumdak moeten zorgen voor een lage Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC). Erik is trots op het feit dat alle bezoekers zich unaniem positief uitlaten over de uitstraling van het gebouw. Die trots draagt hij verder uit bij diverse workshops en colleges aan onder anderen studenten van de TU Delft.

Erik Dijkman is een constante factor in het gehele project. Van de start tot en met heden is hij betrokken bij ontwerp en uitvoering. De drie behandelruimtes (waarvan één speciaal voor oogcarcinomen) worden kort na elkaar opgeleverd en als laatste de ruimte waarin de researchers aan de slag zullen gaan. Erik ziet ondertussen de organisatie van HollandPTC gevormd worden en groeien. Ook zij zijn trots op wat er gebouwd wordt en Erik kijkt uit naar het moment dat zij het gebouw in gebruik zullen nemen.

Bron: FMT Gezondheidszorg